Jaar: 1975
Land: Sovjet Unie
Duur: 108 Minuten
Zerkalo handelt over de gedachtes, emoties en vooral herinneringen van de hoofdpersoon Alexei (de personage waarmee de regisseur zichzelf bedoeld).
De film is een poëtische, droomachtige mix van nostalgische jeugdherinneringen en oude archiefbeelden van historische gebeurtenissen. De fotografie is ronduit fantastisch, waardoor dit misschien wel Tarkovski’s mooiste film kan worden genoemd. Het is zeker zijn meest persoonlijke, want het is autobiografisch.
Er is niet echt een verhaal, maar de relatie van de regisseur met zijn moeder en zijn ex-echtgenote loopt als een rode draad door de hele film heen. De rollen van beide vrouwen worden gespeeld door één en dezelfde actrice (Margarita Terekhova, al komt Tarkovski’s echte moeder ook een paar keer in beeld).
Heden (de jaren 60) en verleden (1935 en 1942) lopen in Zerkalo dwars door elkaar en wisselen elkaar schijnbaar volkomen willekeurig af. De sfeer is traag, raadselachtig en mysterieus, bovennatuurlijk welhaast. Tarkovski zelf is meermaals te horen als voice-over, waarbij hij citeert uit het werk van zijn vader (de gelauwerde Russische dichter Arseni Tarkovski, de film draagt de naam van een van zijn gedichten).
Zerkalo oogt verwarrend omdat het onlogisch is. Het is een collage van herinneringen en herinneringen zijn immers niet logisch. Herinneringen zijn flarden uit het verleden, tijdloos, onnavolgbaar, die komen en alle kanten op kunnen gaan en die zich niet laten regisseren.
Wanneer je van een film verlangt dat die begrijpelijk is, of een spanningsboog heeft, dan hoef je Zerkalo niet te zien. Wanneer je dat niet verlangt en je wilt laten bedwelmen door prachtige beelden en poëzie, dan wel. En wanneer Zerkalo je vervolgens heeft geïntrigeerd, besef je dat het slechts één keer bekijken van deze (nog altijd) uiterst onconventionele film niet genoeg is.
De Sovjetautoriteiten bestempelde Zerkalo destijds als ‘onbegrijpelijk’, gunde het niet eens een officiële première, beperkte de distributie ervan en verbood vertoning op het Filmfestival van Cannes.